كلات در لغت به معني آبادي و زيستگاهي بر فراز كوه است. نخستين بار نام كلات در شاهنامه حكيم ابوالقاسم فردوسي در داستانهاي حماسي فرود پسر سياوش آمده است. در عصر سامانيان نيز كلات پناهگاه سرداران آن دوره از جمله ابوعلي سيمجور و فائق الخاصه بوده و از دوران سلجوقي نشانه هايي مانند بند نادر برجاي مانده كه اهميت آن دشت را نشان مي دهد. در دوران ايلخانان مغول كلات از اهميت زيادي برخوردار بوده به طوري كه تاسيسات دروازه ارغون شاه به دوران ايلخاني نسبت داده مي شود. كلات در عصر تيمور در برابر حمله وي به سختي مقاومت نمود آن چنان كه در كتب تاريخي آمده است تيمور چهارده بار به دژ كلات يورش برد و هر بار شكست خورد. اما بيش از همه دوره ها، در زمان افشاريان از اعتبار خاصي برخوردار گرديد و دليل آن را بايد در ديوارههاي طبيعي و دروازههاي قابل كنترل دانست كه كلات به عنوان محل سكونت نادر و ذخاير ارزشمند وي انتخاب گرديد.